Sittard, juni 2025

 

Een slag verloren maar niet de strijd voor het behoud van de monumentale kapel van klooster Sint Agnetenberg

 

Deze Nieuwsbrief is helemaal gewijd aan de uitspraak die de Raad van State recent heeft gedaan over het beroep dat wij, samen met enkele verwante organisaties, hadden ingesteld tegen het gemeentelijk besluit om in de monumentale kapel van voormalig klooster Sint Agnetenberg wonen toe te staan.

Begin december 2020 lazen we in het Gemeenteblad voor het eerst een aankondiging van plannen voor de herontwikkeling van Klooster Sint Agnetenberg aan de Plakstraat. Van meet af aan hebben de Stichting Jacob Kritzraedt, de Vereniging Sittards Verleden en de Federatie Historie Sittard-Geleen-Born gezamenlijk hun waardering uitgesproken voor het plan om zowel in het monumentale als in het niet-monumentale deel woningen te realiseren. Maar: vanwege de hoge monumentale en cultuurhistorische waarde van zowel het exterieur als het interieur van de kapel hebben wij geadviseerd voor dat deel van het plan echter vast te houden aan de bestemming “maatschappelijk”.

Tot vlak vóór de betreffende Gemeenteraadsvergadering hebben we alles in het werk gesteld om de bestemmingswijziging van de kloosterkapel uit de procedure te halen. We hebben ons standpunt zelfs mondeling toegelicht bij alle fracties en overal positieve reacties gekregen.

Toch heeft de Gemeenteraad van Sittard-Geleen in de vergadering van15 december 2021 het bestemmingsplan "Klooster Sint Agnetenberg" vastgesteld, inclusief de bestemmingswijziging naar “wonen” voor de unieke kloosterkapel.

De Stichting Jacob Kritzraedt, de Vereniging Sittards Verleden en de Federatie Historie Sittard-Geleen-Born, inmiddels ondersteund door de Vereniging Heemkunde Zonder Grenzen en Erfgoedvereniging Bond Heemschut, hebben op 3 maart 2022 tegen dit besluit beroep ingesteld bij de Raad van State. Daarbij hebben wij niet minder dan twaalf gronden aangevoerd waarom het besluit van de Gemeenteraad niet in stand zou kunnen blijven.

Het heeft ongebruikelijk lang geduurd voordat de Raad van State een zitting heeft gewijd aan ons beroep, namelijk bijna drie jaar later, op 24 januari 2025.

Normaliter doet de Raad van State daarna binnen zes weken uitspraak, met een mogelijke verlenging van nogmaals zes weken. “In verband met de complexiteit van de zaak” (woorden uit de brief van de Raad van State) werd deze termijn echter verlengd tot uiterlijk eind juni 2025.

De Raad van State heeft uiteindelijk op 11 juni 2025 (bijna 20 weken na de zitting) uitspraak gedaan en daarin ons beroep ongegrond verklaard. Ofschoon wij natuurlijk rekening hielden met deze uitkomst, is het begrijpelijk dat wij toch teleurgesteld zijn in de uitspraak. Wij vonden namelijk dat wij goede argumenten hadden om tegen de bestemmingswijziging van de kloosterkapel op te komen. De uitspraak van 15 pagina’s laat zien dat de Raad van State veel werk heeft gehad om al onze argumenten te weerleggen.

Weliswaar is deze slag dus verloren, maar daarmee is nog niet de strijd voor het behoud van de Rijksmonumentale kapel verloren. Dit was namelijk pas de eerste slag. Veel belangrijker is wat hierna komt: het aanvechten van een omgevingsvergunning voor een woning in de kapel. Ook daartegen zullen wij in het geweer komen.

Doel is immers om de eeuwenoude kloosterkapel met zijn kostbare barokke interieur te redden, niet alleen voor de burgers en bezoekers van onze stad, maar ook voor toekomstige generaties die evenveel recht hebben om van dit Rijksmonument te mogen genieten.

De uitspraak van de Raad van State (RvS) geeft daarvoor ook veel munitie.

• De RvS (ro. 7.5) wijst op de door ons overgelegde brief van 3 februari 2022 van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE), waarin deze expliciet heeft opgemerkt dat het monumentale interieur van de kapel behouden dient te blijven. Dit sluit naar het oordeel van de RvS aan bij hetzelfde standpunt van de Gemeente. Wij zullen de Gemeente daaraan houden.
• De RvS (ro. 9.1) wijst op het standpunt van de Gemeente dat het toekennen van een woonbestemming aan de kloosterkapel geen gevolgen heeft voor het interieur van de kloosterkapel. Wij zullen de Gemeente daaraan houden.

De Gemeente heeft ter zitting aangevoerd dat behoud van alle interieurdelen mogelijk is. Ook daaraan zullen wij de Gemeente houden. De RvS wijst er nog eens uitdrukkelijk op dat bij de verlening van een omgevingsvergunning het belang van de monumentenzorg beschermd moet worden en dat beschadiging of vernieling van het Rijksmonument verboden is.

• Ook waarschuwt de RvS (ro. 10.2) dat de planregels bepalen dat een omgevingsvergunning voor bouwwerkzaamheden moet worden geweigerd indien door de uitvoering van de werkzaamheden dan wel door de daarvan direct of indirect te verwachten gevolgen afbreuk wordt gedaan aan de cultuurhistorische waarden en dat het daarbij gaat om het behoud, herstel en zelfs versterken van de aanwezige ruimtelijke historische structuur en het ruimtelijk historische beeld en ruimtelijk historische belevingswaarden.
• Ook herinnert de RvS (ro. 10.3) aan de toezegging van de Gemeente dat bij de aanvraag van een omgevingsvergunning het advies van de RCE zal worden gevolgd.
• Bovendien wijst de RvS (ro. 12.1) er nog eens fijntjes op dat de 17^de-eeuwse buitengevel (waarin de eigenaar grote gaten wil maken) wordt beschermd door de Erfgoedwet.

Dit betekent dat het nagenoeg onmogelijk zal zijn om een woning te realiseren in de kapel, terwijl deze nu wel een woonbestemming heeft gekregen. Dit lijkt dus op een Pyrrusoverwinning voor de Gemeente c.q. de eigenaar.

Voorts is problematisch de overweging van de RvS (ro. 10.4) dat de bestemming "Wonen" die nu op de kloosterkapel rust, tot gevolg heeft dat een openbaar karakter van de kloosterkapel wordt uitgesloten en dat die mogelijkheid nog wel bestond in de voorheen geldende maatschappelijke bestemming. Dat betekent dus dat burgers en bezoekers van onze stad het kostbare interieur niet meer mogen zien. De RvS heeft echter het belang dat is gemoeid met het realiseren van één enkele woning in de kloosterkapel laten prevaleren boven het belang dat is gemoeid met de openbaarheid van de kloosterkapel. En dat is doodzonde, want dit had een belangrijke trekpleister voor onze stad kunnen worden.

Overleg tussen alle betrokken partijen is in feite de enige aangewezen weg om uit deze impasse te geraken. Daarvoor is het uiteraard van groot belang dat voor de kapel een passende bestemming met een goede exploitatie gevonden wordt.

Wij hebben de handschoen inmiddels opgepakt en de eigenaar van de kapel heeft meteen laten weten altijd open te staan voor een dialoog. Wij houden jullie op de hoogte.

 

Voor wie geïnteresseerd in de volledige tekst van de uitspraak, hierbij de link:

https://www.raadvanstate.nl/uitspraken/@151537/202201248-1-r2/