Ròntjelòm de Sjtaase
De Vergaete Houk
In 1865 woort door Minister Thorbecke de Zittesje Sjtaase feestelik geööpend. Ontwòrpe door arsjitek Brederode, geboewd door aannummer Laudy en geleid door sjtaasesjef van de Mandele. De ganse omgaeving verangerde daodoor van aanzeen. Hotels, wie Haartmans sjoote wie paddesjtuil oet de gròndj. Achter de sjtaase òntsjtòng in 1904 ein sjteinfebrik, die mit ein febrikssjpaor mit ’t grote sjpaor verbònje woort. Praktisch vanaaf de sjtart van de sjtaase ontsjong ouch ein wachruumte, wo de luuj get te drenke kooste kriege en die zich ontwikkelde pes ein “Stationrestauratie” wo de naam Deeder onlosmakelik mit verbònje blif.
In de jaore 20 van ’t veurig jaorhondert, wie ’t sjpaor zich oetbreide mit ein groot emplassement, woorte vanaaf ’t viaduk in de Tunnelsjtraot lènks en rechs weuninge geboewd, de z.g. Sjpaorkolonie veur de arbeiders en beambtes en in 1927 ontsjloot de Iezere brök de toegank richting Berg. Centraal in die wiek waore de gesjefte van Cremers, de sjlechter en de Sjpar van Klinkers.
Oppe Lömmericherwaeg koum in 1916 ein Quarantainestation, wo vluchtelinge oet WO I in barakke woorte òngergebrach, zo wiet muigelik boete de sjtad vanwaege ’t besjmettingsgevaor en koum kleine industrie tot sjtandj taegeneuver de hoezer dao. Ein tummerfebrik van Petesj, eine iezerhanjel/sjmederie van Delnoye, opgevolg door ein textielfebrikske van Röcker.
Oppe kop van de Lupinesjtraot bie ’t sjpaor woort naeve de Watertoren (1936) ein echte Wielerbaan “Oranje” geboewd van beton, woodoor ’t de bienaam de “Bloudklòmp” kreeg. Dao woorte zösdaagses verreeje, wo Zittesje jònges van Wullems en Martes aan mit deige.
En in de direkte omgaeving van ’t sjpaor tössje iezere brök en viaduk sjtònge versjeie weuninge, lagers en eine richtigge kaffee van Boudewijn/Werdens en Köhlen mit ein paesjwaog aan vas, waat in de volksmòndj de Vergaete Houk woort genuimp, zo es de luuj zich ouch dèks voolte.
In de Bröksjtraot hauw Van Gend en Loos ein groot lager en dertaege-euver loug ’t Zjwart Paerd mit Waogbrök en Veilinghalle, die daonao in de jaore 50 deinde es eksposisieruumtes veur tentoonsjtellinge wie Zuiderpaort. Wiejerop louge 5 woonhoezer van arsjitek Schelberg en ein pompsjtation van Backus.
Dit alles geit langskòmme vanaovend in dees laezing en veer haope dat geer der sjpas aan zult belaeve.